Home / Ա / Նիւթեր / Քաղաքագիտական / Հայ Դատ-Ցեղասպանութիւն / ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ԲԱԳՐԱՏՈՒՆԻՆԵՐՈՒ ԹԱԳԱՒՈՐՈՒԹԵԱՆ ԿԱՄ ՊԵՏԱԿԱՆՈՒԹԵԱՆ ՇՐՋԱՆԻՆ 10ՐԴ ԴԱՐ ՄԱՅՐԱՔԱՂԱՔԸ՝ ԱՆԻ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ ԲԱԳՐԱՏՈՒՆԻՆԵՐՈՒ ԹԱԳԱՒՈՐՈՒԹԵԱՆ ԿԱՄ ՊԵՏԱԿԱՆՈՒԹԵԱՆ ՇՐՋԱՆԻՆ 10ՐԴ ԴԱՐ ՄԱՅՐԱՔԱՂԱՔԸ՝ ԱՆԻ

Այս շրջանին Հայաստան պատուար մըն էր Բիւզանդական կայսրութեան (արեւմուտքէն) եւ Պարսկական Կայսրութեան (Արեւելքէն) միջեւ:

10րդ դարուն նոր երեւոյթ մը եկաւ շրջելու ամբողջ շրջանի պատմութիւնը: Այդ եղաւ թուրանական ցեղերու արշաւանքները դէպի Փոքր Ասիա եւ Միջագետք (սելճուք թուրքեր, մոլկոլներ, օսմանցի թուրքեր, թիւրքմէններ):

Սելճուք թուրքերը 1040 թուին տիրացան Պարսկաստանին՝ Մարւի ճակատամարտով, սակայն չկրցան տիրապետել Հայաստանին, որովհետեւ Բարգատունիները ետ մղեցին անոնց արշաւանքները: Սակայն Բիւզանդական Կայսրութեան սխալ քաղաքականութիւնը, որ ի միտի ունէր Հայաստանը կցել իրեն (փոխանակ զայն պատուար մը ձգել դիմագրաւելու արտաքին վտանգները, որոնք կու գային արեւելքէն), պատճառ դարձաւ, որ Բագրատունիներու զօրքերը տկարանան: Այս իսկ պատճառով սելճուք թուրքերը 1064ին խուժեցին Հայաստան եւ տիրեցին Անի քաղաքին:

1071ին Մանազկերտի ճակատարմատով սելճուք թուրքերը Ալփ-Արսլանի հրամանատարութեամբ բնաջնջեցին բիւզանդական բանակը՝ Ռոմանս Դ. Կայսեր գլխաւորութեամբ: Սելճուք թուրքերու բանակները շատ արագ տիրացան Կեսարիոյ եւ Գոնիայի (Իկոնիա): Անոնց շատ արագ յառաջխաղացքը բիւզանդական տարածքներէն ներս ունէր կարեւոր պատճառ մը, որ կը կայանար բիւզանդական բանակի կազմութեան բնոյթին մէջ: Այս բանակը արհեստավարժ բանակ էր եւ կայսրութեան մէջ գոյութիւն չունէր ժողովրդային ինքնապաշտպանութիւն հասկացողութիւնը: Այդ պատճառով այս բանակը զօրաւոր հարուած ստացաւ 1071ի Մանազկերտի ճակատամարին, երբ ժողովուրդը ի վիճակի չէր այլեւս երկիրը պաշտպանելու:

Մինչեւ 13րդ դար, հայերը մնացին սելճուք թուրքերու տիրապետութեան տակ: Ապա եկաւ մոնկոլական արշաւանքը Ճինկիզ Խանի գլխաւորութեամբ: Ճինկիզ Խանի կայսրութիւնը եղաւ «աւերումի կայսրութիւն» մը: Անոնք Չինաստանի մէջ սպաննեցին 18 միլիոն մարդ, հրոճարակ դարձուցին Չինաստանէն Էրզրում երկարող ամբողջ տարածքները: Ճինկիզ Խանի թոռնիկը՝ Յուլաղուն, հասաւ Միջագետք, քանդեց Պաղտատը, սպաննեց 1.600.000 մարդ, նուաճեց Հալէպն ու Դամասկոսը: Անոր կրցան կասեցնել միայն Եգիպտոսի սուլթանները 1260ին, Պաղեստինի դռներուն դիմաց՝ Այն Ճալութ ճակատամարտով:

15րդ դարուն շրջանը անգամ մը եւս ենթարկուեցաւ մոնկոլական նոր արշաւանքի մը՝ Լէնկթիմուրի գլխաւորութեամբ: Մոնկոլները այս անգամ իսլամացած էին:

Լենկթիմուր 1400 թուականին հասաւ Վան ապա Սեբաստիա ուր գործեց անմարդկային բարբարոսութիւններ, երեխաներ տրորուեցան ձիերու սմբակներու տակ, Վանի բերդէն կիներ եւ երեխաներ վար նետուեցան:

15րդ դարուն կէսէն ետք շրջանին վրայ արշաւեցին թիւրքմէն ցեղախումբեր՝ «Սեւ Ոչխարաւորներ» եւ «Սպիտակ Ոչխարաւորներ»:

 

Թուրանական արշաւանքներու հետեւանքները հետեւեալները եղան.-

ա.-Այս արշաւաները քանդեցին եւ կասեցուցին հայ ժողովուրդի քաղաքակրթութեան թելը. կործանուեցաւ պետականութիւնը:

բ.-Հայաստանը Կործանուեցաւ. քանդուեցան քաղաքները եւ հողագործութեան ու ջրաբաշխութեան ցանցերը:

-Արտագաղթի մեծ ալիք մը ծայր առաւ Հայաստանէն դէպի Խրիմ (200.000 հոգի), Մոլտովիա, Լեհաստան:

 

Օսմանեան Թուրքերը եւ Օսմանեան Կայսրութեան ստեղծումը

Օսմանացիները սկիզբը թուրանական փոքր ցեղախումբ մըն էին, որոնք 13րդ դարուն փախելով մոնկոլներէն եկան Փոքր Ասիա, ուր կը տիրէին սելճուք թուրքերը:

Օսմանցիները օգտուեցան հետեւեալ պայմաններէն.-

ա.-Բիւզանդիոնի տկարացումը, Խաչակիրներու մրցակցութեան եւ սլաւներու ըմբոստութեան պատճառով:

բ.Սելճուք թուրքերու քայքայումը (մոնկոլներու ձեռքով):

 

Պէտք է ըսել, որ օսմանցի թուրքերու ցեղը ամէնէն հմուտը եղաւ թուրանական բոլոր ցեղերուն մէջ: Ան կրցան Պոլիսը (Բիւզանդական կայսրութեան մայրաքաղաքը) նուաճել 1453ին, Մուհամէտ Բ.ի օրով, դէպք մը, որ խանգարեց օրուայ աշխարհի ամբողջ հաւասարակշռութիւնը:

1453ին, երբ Օսմանեան թուրքերը նուաճեցին Պոլիսը, Փոքր Ասիան դեռ կը գտնուէր սելճուք թուրքերու ձեռքը, այսինքն՝ Պոլիսը նուաճելէն ետք էր, որ անոնք ուղղուեցան դէպի Փոքր Ասիա եւ արաբական երկիրներ:

Օսմ.Թուրքերը Հայաստանի մէջ երեւացին 16րդ դարուն միայն: Երբ անոնք նոյն օրերուն նուաճեցին արաբական աշխարհը՝ հայերը նեցուկ եղան անոնց թուրանական միւս ցեղախումբերուն դէմ: Այս իսկ պատճառով Սուլթան Մուհամմէտ Բ.ը երբ Պոլսոյ յոյն օրթոտոքս պատրիարքը բոլոր Օրտոտոքս եկեղեցիներու պատրիարք նշանակեց, հայերուն տրամադրեց ինքնուրոյն պատրիարքութիւն:

Օսմանցի թուրքերը սուլթան Սելիմ Ա.ի օրերուն (1514-1516 թուականներուն) կրցան ստեղծել հսկայական կայսրութիւն մը, որ կ‏þերկարէր Վեննայէն մինչեւ Եգիպտոս, Իրաք, Ալճերիա, Թաւրիզ: Օսմանցի սուլթանները ձեռք առին իսլամական կրօնական խալիՖայական ժառանգութիւնը արաբ քալիՖաներէն, այսինքն՝ իրենց ձեռքերուն մէջ կեդրոնացուցին կրօնքը եւ քաղաքական իշխանութիւնները: Այս իմաստվ անոնց միակ մրցակիցը Պարսկաստանն էր: Այս ձեւով Օսմ.թուրքերը ղեկավարը եղան իսլամ սիւննի աղանդին, իսկ Պարսկաստանը՝ իսլամ Շիա աղանդին:

 

About admin

Check Also

Ցեղասպանութեան Տնտեսական Դրդապատճառները

            Թեւակոխած ենք ու անցած հայոց ցեղասպանութեան 100 ամեակը, հարկ է մեզի վերապահել զգացական երեւոյթները …

Leave a Reply