1877-1878ին, Ռուս-թրքական պատերազմը աւարտեցաւ Ռուսիոյ յաղթանակով: Պատերազմի ընթացքին հայկական նահանգներու հայութիւնը ենթարկուեցաւ կոտորածներու. հայութիւնը վատ վիճակի մէջ էր: Թուրքիոյ պարտութեան լոյսին ներքեւ՝ օսմանեան եւ ռուսական կայսրութիւններուն միջեւ ստորագրուեցաւ Սան ՍտեՖանոյի դաշնագիրը՝ 1878ի Մարտ 3ին: Այս դաշնագրին որպէս արդիւնք անկախացաւ Պուլկարիան: Հայ ազգին եւ Հայաստանին վերաբերող հարցերուն՝ Սան ՍտեՖանոյի դաշնագիրը անդրադարձաւ …

Արեւելեան հարց ըսելով պէտք է հասկնալ 18-19 րդ դարերուն Ռուսական Կայսրութեան եւ Աւստրօ-հունգարական կայսրութիւններու ուժի ընդարձակման եւ զօրացման հետ զուգահեռ, Օսմանեան Կայսրութեան տկարացման երեւոյթը՝ թէ՛ զինուորական, քաղաքական առումներով, թէ՛ քաղաքակրթական առումով: Այդ օրերուն արդի աշխարհը չէր ուզեր ընդունիլ այլեւս Օսմանեան Կայսրութեան նման յետամնաց եւ վայրագ կայսրութեան մը տիրապետումը աշխարհագրական հսկայ …

18րդ դարու կէսէն մինչեւ 19րդ դարու սկիզբը ականատես պիտի ըլլանք հայ ազգային գիտակցութեան զարթօնքի մը: Ի՞նչ էին այդ զարթօնքին պատճառները: ա-Օսմանեան կայսրութեան ճնշուածութիւնը Աւստրօ Հունգարիա¬Ռուսաստան հակամարտութեան որպէս արդիւնք: բ-Արեւմուտքի դերը եւ Ռուսիոյ երեւումը Անդրկովկասի մէջ: գ-Հայ Եկեղեցւոյ դերը: դ-Հայ մտաւորական շարժումը եւ կրթական հաստատութիւնները: ե-Մխիթարեան շարժումը: ա.Արեւմուտքի դերը 18րդ դարուն …

16րդ դարէն սկսեալ Հայաստան անցաւ Օսմանեան Կայսրութեան տիրապետութեան տակ: Օսմանեան թուրքերը կիրարեցին Բիւզանդիոնի Վարչական դրոյթները, սակայն անոնց նման հանդուրժող չեղան: Անոնց վարչական դրոյթը բնորոշուեցաւ անհանդուրժողականութեամբ եւ փտածութեամբ: Այս մէկը շատ ծանր կշռեց մանաւանդ քաղաքակրթութիւն ճանչցած ժողովուրդներուն համար, որոնք ենթարկուեցան այս լուծին (օրինակ Հայաստանը): Օսմանեան Կայսրութեան տիրապետութեան տակ հայ ժողովուրդը ենթարկուեցաւ …

Այս շրջանին Հայաստան պատուար մըն էր Բիւզանդական կայսրութեան (արեւմուտքէն) եւ Պարսկական Կայսրութեան (Արեւելքէն) միջեւ: 10րդ դարուն նոր երեւոյթ մը եկաւ շրջելու ամբողջ շրջանի պատմութիւնը: Այդ եղաւ թուրանական ցեղերու արշաւանքները դէպի Փոքր Ասիա եւ Միջագետք (սելճուք թուրքեր, մոլկոլներ, օսմանցի թուրքեր, թիւրքմէններ): Սելճուք թուրքերը 1040 թուին տիրացան Պարսկաստանին՝ Մարւի ճակատամարտով, սակայն չկրցան …

Հայ Դատը՝ հայ ազգի կողմէ իր պատմական հայրենիքին մէջ, իր սեփական պետականութեամբ, ինքնիշխան եւ ազատ ապրելու համար մղուող պայքարն է, նուիրագործելու համար իր քաղաքակրթական առաքելութիւնը ազգերու ընտանիքին մէջ: -Ազգը մարդկային հաւաքականութիւններու կամ խումբերու ամենակազմակերպուած եւ զարգացած մակարդակն է: Մարդկութիւնը անցած է երկար ճանապարհէ, հասնելու համար «ազգ»ին (տոհմ, ցեղ, եւ այլն): …

Գնահատանքը աշակերտներու կամ խմբակի մը վարքի ու գործունէութեան հասարակական գնահատման արտայայտութիւնն է: Ապրելով բաւարարուածութեան զգացումը, դպրոցականը կը զգայ կայտարութիւն, վստահութիւն իր սեփական ուժերուն եւ յետագայ յառաջընթացքին նկատմամբ: Կարելի չէ ենթադրել թէ՝ խրախուսանք ու գնահատանքը միշտ օգտակար են: Գնահատանքի դաստիարակչական նշանակութիւնը կ՛աճի երբ ան իր մէջ կը բովանդակէ ոչ միայն արդիւնքի …

Ըստ մեզի հասած տուեալներուն, հայերը ունեցած են երեք նոր Տարի, որոնք կոչուած են՝ Ամանոր, Նաւասարդ կամ Կաղանդ: Ժամանկին, մեր նախնիները Նոր Տարին կը դիմաւորէին Մարտ 21-ին, գարնանային գիշերահաւասարի օրը: Այդ մէկը պատահական ընտրութիւն չէր: Այդ հեռաւոր ժամանակներուն, hայ քուրմերը իրենց բազմամեայ դիտարկումներով նկատի առած են, որ բնութիւնը յարութիւն կ’առնէ գարնան …

Սիսը Դաշտային Կիլիկիոյ քաղաքներէն է: Անունը սեմական ծագում ունի եւ արամերէն կը նշանակէ քահանայ, կրօնաւորների բնակատեղի: Հնագոյն ժամանակներուն Սիսը ենթարկուած էր Հռոմին, ապա Բիւզանդիոյ: 5-6-րդ դարերուն ան յաճախ յիշատակուած է հռոմէական եւ բիւզանդական աղբիւրներուն մէջ: 8-րդ դարասկզբին քաղաքը նուաճած են արաբները: Այդ ժամանակաշրջանի մասին գրող արաբ հեղինակները կը վկայեն, որ …

1904ի ապստամբութեան պատրաստուող Սասնոյ հայութեան զէնք եւ զինամթերք հասցնելու համար, 1903ի աշնան, Հ.Յ.Դաշնակցութիւնը կը ձեռնարկէ իր պատմութեան մեծագոյն զինատար խումբին կազմութեան, ձեւաւոր եւ հետեւակ գունդերով: Ձիաւոր գունդը կը գլխաւորէ Խանը, իսկ հետեւակը՝ Նեւրուզը: …«Հրացանները ուսերին, Դրօշակը պարզել էին, Գնում էին ուրախ զուարթ, Ազատութիւն երգում էին»: Ձեռնարկը կը նպատակադրէ.- -Պարենաւորել երկու …