ԵԳ Երիտասարդական Գրասենեակ
ՓՈՔՐԱԾԱՒԱԼ ՏՆՏԵՍՈՒԹԻՒՆ
Սահմանում
Փոքրածաւալ տնտեսութիւնը տնտեսագիտութեան այն ճիւղն է, որ կը քննէ թէ ինչպէս անհատներ, տանտէրներ եւ հաստատութիւններ կը ճշդեն նիւթական չափաւոր աղբիւրներու գործածութիւնը առեւտուրի շուկաներուն մէջ: Այս մասնագիտութիւնը կը քննէ որոշումներու ու վարուելակերպի ազդեցութիւնը պահանջարկին ու առաջարկին վրայ, որոնք իրենց կարգին կ՛ազդեն գիներուն վրայ ու կ՛ազդուին անոնցմէ: Փոքրածաւալ տնտեսութիւնը կ՛առնչուի տնտեսական ընդհանուր գործողութեան հետ տնտեսական աճ, թղթադրամի արժեզրկում, գործազրկում եւ այլն, հետեւաբար՝ կ՛ազդէ կառավարութեան տնտեսական քաղաքականութեան վրայ, օրինակ՝ տուրքերու փոփոխութիւնը: Փոքրածաւալ տնտեսութիւնը յառաջացուած է տնտեսական փոքրածաւալ հիմնադրումներու համար:
Ընդհանուր Ակնարկ
Փոքրածաւալ տնտեսութիւնը կը նպատակադրէ վերլուծել շուկային կառուցուածքը, ապրանքներու եւ ծառայութիւններու գիները, ինչպէս նաեւ չափաւոր աղբիւրներու ճշդումը: Ան կը վերլուծէ շուկային խափանման ձախողութեան պատճառները: Այս մարզը տնտեսական այն էական ասպարէզն է, որ կը նկարագրէ մթնոլորտ ստեղծելու տեսական պայմանները, կը գտնէ անհամաչափ տեղեկութիւններ, ընտրանիներ եւ տնտեսական խաղի տեսութեան կիրարկումներ: Այս բոլորին կողքին կը համեմատէ արտադրութեան ճկունութիւնը շուկայի համակարգին մէջ:
Տեսութիւններ Ենթադրութիւններ եւ Բացատրութիւններ
Պահանջարկ-Առաջարկ տեսութիւն: Այս տեսութիւնը կ՛ենթադրէ, որ շուկան յաճախ մրցակցութեան ընթացքի մէջ է: Կան բազմաթիւ վաճառականներ ու յաճախորդներ, սակայն անոնցմէ ոչ ոք կրնայ ազդել ապրանքին ու ծառայութեան գինի վրայ: Իրականութեան մէջ այս տեսութիւնը կը ձախողի: Առեւտրական գործարքի ընթացքին վաճառականներ ու յաճախորդներ կամ անոնց խմբակցութիւնները անմիջականօրէն կ՛ազդեն գիներուն վրայ եւ յաճախ կարիքը կը զգացուի ուսումնասիրութիւններու եւ վերլուծելու համար ապրանքի ու ծառայութեան պահանջարկ-առաջարկի պայմանները: Այս տեսութիւնը ճիշդ կը համարուի պարզունակ կացութիւններու համար:
Գլխաւոր Շարժառիթի հոսանքի Տնտեսագիտութեան Տեսութիւն:
Այս տեսութիւնը կը բացատրէ, թէ շուկան հասարակութեան նախընտրած կազմակերպութիւնը չէ միշտ: Օրինակ, մայրուղիի մը կերտումը անուղղակիօրէն շահեկան է հասարակութեան, սակայն ոչ նիւթական առումով: Նմանօրինակ պարագաներու, տնտեսագէտներ, կառավարութեան հովանաւորութեամբ, կ՛որդեգրեն այնպիսի օրէնքներ, հասարակութիւնը մղելու օրինակելի բարգաւաճումի ու հաւաքական աշխատանքի: Անոնք նաեւ մէջտեղ կու գան «պակասաւոր» շուկայի գաղափարով, աւելի լաւ ու բարգաւաճ շուկայ մը ստեղծելու նպատակաւ: Փոքրածաւալ տնտեսագիտութեան մէջ շուկայի խափանման ձախողութեան կիրարկումները չափաւոր կը մնան, երբ չեն միատեղուիր տնտեսագէտին համոզումներն ու տեսութիւնները: Երբ Փոքրածաւալ տնտեսագիտութիւնը հիմնուի միայն չափանիշներու վրայ, կը դադրի գիտութիւն ըլլալէ ու կը վերածուի քաղաքականացուած կատակի մը: Բազմաթիւ ապրանքներու պահանջարկն ու առաջարկը անհատներու կողմէ կը համարուին ըլլալ օգտակարութիւնը գերագոյնին հասցնելու աշխատանքի արդիւնք: Ապրանքներուն գիները, քանակը, մրցակցութիւնը, շուկայի արգելքները եւ ընտրանիներն են, որոնք սպառողը, գնողը ուրախ կը պահեն:
Գործողութեան Եղանակներ
Եթէ համարենք, թէ բոլոր ընկերութիւնները կ՛արտադրեն իրենց ապրանքին օգտակարութիւնը գերագոյնին հասցնելոււ մեկնակէտին, ապա ընկերութիւնները կրնան ունենալ շահի չորս եղանակներ: Ընկերութիւն մը տնտեսական շահ ձեռք կը ձգէ, երբ իր ապրանքին արտադրութեան միջին-ընդհանուր ծախսը աւելի նուազ է քան ապրանքը ծախելու գինը:
Տնտեսական Շահը Ապրանքի Արտադրութեան Քանակը եւ Միջին Ընդհանուր Ծախսը – Վաճառելու Գինը
Ընկերութիւն մը պարզ ու սովորական շահ ձեռք կը ձգէ, երբ միջին ընդհանուր ծախսը կը հաւասարի ապրանքի վաճառման գինին հետ: Այս Պարզ Շահ: Միջին ընդհանուր ծախսը եւ վաճառելու գինը ընկերութիւնը այս պարագային տնտեսական ոչ մէկ շահ կ՛արձանագրէ: Եթէ ապրանքը ծախելու գինը կը գտնուի միջին ընդհանուր ծախսին եւ միջին փոփոխական մեծութեան ծախսին միջեւ, օգտակարութիւնը գերագոյնին հասցընելու մեկնակէտին, ընկերութիւնը նիւթական իր կորուստը նուազեցնելու ընթացքի մէջ է: Արտադրումը շարունակելով ընկերութիւնը կը փակէ փոփոխական մեծութեան ծախսը եւ առնուազն կայուն ծախսերուն մէկ տարրամասը: Եթէ ապրանքը ծախելու գինը միջին փոփոխական մեծութեան ծախսէն նուազ է, շահը գերագոյնին հասցնելու մեկնակէտէն, ընկերութիւնը պէտք է դադրի գործելէ: Արտադրումը կասեցնելով վնասները կը նուազին, որովհետեւ որեւէ արտադրութեան եկամուտը այս պարագային բաւարար պիտի չըլլայ որեւէ կայուն թէ փոփոխական մեծութեան ծախսը փակելու: Հետեւաբար՝ ընկերութիւնը պիտի նախընտրէ կորսնցնել իր կայուն ծախսը քան աւելի բարդ պարագաներու հասնիլը աւելի մեծ փոփոխական մեծութեան ծախս կորսնցնելով:
Շուկայի Խափանում Ձախողութիւն
Փոքրածաւալ տնտեսագիտութեան մէջ շուկայի խափանում թերմինը չի նշանակեր, թէ շուկան դադրած է գորրծելէ: Շուկայի խափանումը տեղի կ՛ունենայ, երբ ան չի կրնար կարգաւորել իր արտադրութիւնները ու զանոնք յարմարեցնել սպառողներու գնողներու կարիքներուն: Տնտեսագէտներ այս թերմինը կը գործածեն ակնարկելու շուկային անկարողութեան յաւելման, կամ երբ ոչ շուկայական հաստատութիւններ աւելի ցանկալի արդիւնքներ կ՛արձանագրեն: Միւս կողմէ, քաղաքական բնաբանին մէջ, այս թերմինը կը գործածեն ակնարկելու այն պարագային, երբ շուկայի գերիշխող ուժերը չեն ծառայեր ժողովուրդի շահերուն: Ենթակայական գնահատանք մը, որ յաճախ տեղի կ՛ունենայ հասարակական եւ բարոյկան գետիններուն վրայ:
Շուկայի Խափանման Հիմնական Պատճառները
Մենաշնորհներու կամ այլ տեսակի գերիշխող շուկայի ուժերու զեղծումը: Այստեղ սպառող կամ վաճառող անհատը մեծ ազդեցութիւն ունի ապրանքներու գիներուն վրայ: Այս մէկը կը յաղթահարուի գերիշխող այդ ուժերուն դէմ օրէնքներ սահմանելով: Արտաքինի վրայ ազդեցութիւնը: Շուկայի խափանումը տեղի կ՛ունենայ նաեւ, երբ հաստատութիւնը նկատի չ՛առներ իր աշխատանքին ձգած տպաւորութիւնը ու անոր հանդէպ յառաջացած հանրային կարծիքը: Արտադրութեան յառաջացուցած հանրային կածիքը կրնայ ըլլալ ե՛ւ դրական ե՛ւ ժխտական: Այսպէս, դրական կը համարուին հեռատեսիլի առողջապահական այն ծրագիրները, որոնք կը ծառայեն ժողովուրդի առողջապահական գիտակցութիւնը զարգացնելու ու բարելաւելու անոնց վիճակը: Ժխտական կը համարուի հաստատութեան այն արտադրանքը, որ կը պատճառէ օդի, ջուրի ու բնութեան ապականացում: Արտադրութեան ձգած ժխտական ազդեցութիւնը կարելի է սահմանել օրէնքներ որդեգրելով, տուրքերով, սեփական իրաւունքը հաստատելով, դրամական նպաստով եւ այլն: Այս բոլորը պիտի պարտադրեն ընկերութիւններուն լաւապէս ուսումնասիրել իրենց տանելիք աշխատանքը ու նկատի ունենալ հասարակական կարծիքը: Հասարակական գոյքերը: Ինչպէս ազգային պաշտպանութեան եւ առողջապահական նախաձեռնութիւնները: Եթէ ասոնք ձգուած ըլլան սեփական կողմերու, անոնք լաւ ձեւով պիտի չիրարկուէին: Օրինակ, մժեղներէ ձերբազատուելու հասարակութեան նպաստող աշխատանք: Ժողովուրդը պէտք է գիտնայ, թէ ճշդուած տուրքերը կը նպաստեն հասարակական գոյքերու պահպանման արտաքին դրական ազդեցութեան եւ ժողովրդային բարգաւաճման: Անհամաչափ Տեղեկութիւններ – Տեղեկութիւններու անհամաչափութիւնը տեղի կ՛ունենայ, երբ Սպառող եւ Վաճառող խումբերու տեղեկութիւնները կը տարբերին: Կան պարագաներ, երբ վաճառողին տեղեկութիւնները աւելի ճշգրիտ են քան սպառողինը: Օրինակ, գործածուած օթօներ ծախողը աւելի լաւ տեղեկութիւններ ունի գիներուն մասին, քան գնողը: Հակառակն ալ կը պատահի: Այսպէս, տուներ գնող վաճառականը աւելի լաւ տեղեկութիւն ունի տուներու գիներուն մասին քան ծախող տանտէրը: Այս վերջին կացութիւնը առաջին անգամ կը նկարագրէ Տբլլբմն Իշ Ջսսըփ «9 թուին, «Անհամաչափութիւն եւ Բժշկական Խնամքի Բարգաւաճման Տնտեսագիտութիւն» յօդուածին մէջ, որ լոյս տեսած է ——–Ջքբսկչջլ——— Բչըլըքկզ Սբյկբփ——– թերթին մէջ: Յետագային, ——Սբըսաբ Ջտբսհըե—— «անհամաչափ տեղեկութիւն թերմինը կը գործածէ «9.0 թուին ——«Քջստբր եըս Հբքըլվ»——— գործին մէջ: Ան կը նկատէ, որ նոյնիսկ որակաւոր ապրանքին միջին արժէքը նուազումի ընթացքի մէջ է, որովհետեւ գնողը ապրանքին որակը գիտնալու ձեւը չունի, հետեւաբար՝ կրնայ անգիտակցաբար անորակ ապրանք գնել:
Պատեհ Առիթին Արժէքը
Դժուար է որոշել պատեհ առիթին, սակայն անոր դերակատարութիւնը ե՛ւ ընդհանուր է ե՛ւ անհատական: Անոր սկզբունքի կիրարկումը կրնայ ըլլալ ոչ միայն տնտեսական, այլ նաեւ տարբեր մարզերու մէջ: Պատեհ առիթներու արժէքը գիտնալը միջոց մըն է որեւէ մէկ բանի արժէքը գիտնալու: Աւելին՝ կարելի է այդ արժէքը գիտնալով, որոշ ծրագրի մը տրամադրելիք գումարը աւելի նպաստաւոր ծրագրի մը տրամադրել: Օրինակ՝ հողագործը իր հողի օգտագործման նպաստները, այլ խօսքով հող ունենալու պատեհ առիթին արժէքը գիտնալով, զայն վարձկանին չի յանձներ: Համալսարանականը, գիտակցելով ուսման պատեհ առիթի արժէքին, իր ստացած շաբաթական գումարը կը տրամադրէ ուսման կարիքներուն քան այլ բաներու: Անհատ մը, հաճելի արձակուրդի մը ծախսերը լաւապէս սերտելով դրամը, կը տրամադրէ աւելի օգտաշատ բանի մը, այլ խօսքով, կը գիտնայ այդ պատեհ առիթին արժէքը ու գումարը կրնայ տուն մը գնելու տրամադրել: Պատեհ առիթին արժէքը բազմաթիւ ծրագիրներու միատեղ գումարումին մէջ չի կայանար: Պէտք է որոշել թէ ո՞րն է լաւագոյն օգտագործման առիթը: Օրինակ՝ հողատարածք մը կրնայ վերածուիլ հիւանդանոցի մը, մարզադաշտի մը կամ այլ հիմնարկի: Պէտք է գիտակցիլ թէ ո՛րն է այս բոլորին մէջէն ամէնէն շահեկանը պատեհ առիթին արժէքը: Այլ հարցում մը կը ծագի այստեղ: Ինչպէ՞ս բաղդատել ու արժեւորել տարբեր տիպի ծրագիրներ ու անոնց բերելիք նպաստը, ըլլայ այդ մէկը տնտեսական, առողջապահական, ազգային թէ դաստիարակչական: Տարբեր ծրագիրներու նպաստները կրնան ըլլալ անհամաչափ ու այսպիսով աւելի կը դժուարանայ պատեհ առիթին արժէքին ճշդումը: Հակառակը այս դժուարութեան, տնտեսագէտներ տոլարի հիման վրայ բաղդատական կը կատարեն առիթներուն միջեւ ճշդելու ամէնէն շահեկանը:
Փոքրածաւալ Տնտեսագիտութեան Կիրարկումներ
-Արդիւնաբերական Կազմակերպութիւններ եւ Օրէնքներ: Կը քննեն գործարաններու մուտքն ու ելքը եւ նմանատիպ հաշիւներ, նորարութիւններ եւ վաճառանիշի դերակատարութիւնը:
-Օրէնք եւ Տնտեսագիտութիւն: Կիրարկէ փոքրածաւալ տնտեսագիտութեան սկզբունքները մրցակցական օրինաւոր վարչաձեւերով ու այլ արդիւնաբեր միջոցառումներ ի գործ դնելով:
-Բանուորական Տնտեսագիտութիւն: Կը քննէ շաբաթական վճարումները, գործը եւ բանուորական շուկայի ուժականութիւնը:
-Ժողովրդային-Հասարակական Տնտեսագիտութիւն: Կ՛ուսումնասիրէ կառավարական տուրքերու ձեւաւորումը, ծախսերու գործելակերպը եւ այդ գործելակերպի ազդեցութիւնը:
-Քաղաքական Տնտեսագիտութիւն: Կը քննէ քաղաղական կազմակերպութիւններու դերակատարութիւնը տնտեսագիտութեան քաղաքականութեան ճշդման մէջ:
-Առողջապահական Տնտեսագիտութիւն: Կ՛ուսումնասիրէ առողջապահական կազմակերպութիւններու համակարգը, գործօն մարմինները եւ ապահովագրութեան գործընթացը:
-Գաւառական «Քաղաքային» Տնտեսագիտութիւն: Կ՛ուսումնասիրէ քաղաքներու դիմագրաւած մարտահրաւրէները, ինչպէս անխնամութիւնը, օդի եւ ջուրի ապականացումը, երթեւեկի ճանապարհներու խճողուածութիւնը, աշխարհագրական դիրքը եւ բոլոր ընկերային հարցերը:
-Տնտեսական Ֆինասաւորում: Կ՛ուսումնասիրէ տնտեսական պաշտօնական թուղթերու հիմքը, դրամագլուխի յաւելման չափը, տնտեսական վերլուծումները, ապահովական արդիւնքները եւ տնտեսական համընդհանուր գործելակերպը:
-Տնտեսական Պատմութիւն: Կ՛ուսումնասիրէ տնտեսական յեղափոխութիւնը եւ տնտեսական ընկերութիւնները, գործելակերպը, աշխարհագրական, պատմական, ընկերային, հոգեկան եւ քաղաքական տարբեր դիտանկիւններէ:
