Տարաձայնութեան Սահմանումը
Գիտնականներ տարբեր ձեւերով բացատրած են տարաձայնութիւնը. յիշենք հետեւեալ սահմանումները .-
1-Տարաձայնութիւնը` այն հարցը, լուրը կամ նախադասութիւնն է, որ շրջանառութեան կը դրուի մարդոց համոզելու համար ներկայացուած գաղափարը: Ապա ան կը փոխանցուի անձէ անձ, երբեմն կը տարածուի նաեւ թերթի, պատկերասփիւռի եւ ձայնասփիւռի ճամբով: Այս սահմանումով տարաձայնութիւնը պայման չէ, որ ունենայ ճշմարտութեան չափանիշներ, եւ իր նիւթը կ՛ըլլայ դէպքի մը կամ անձի մը շուրջ:
2-Տարաձայնութիւնը մշակողները առաջին հերթին կը պատրաստեն այն հմուտ մասնագէտը, որուն պիտի վստահին գաղափարի մը տարածումը, այնպէս մը, որ ունկնդիրը անմիջապէս հաւատայ անոր: Այս պարագային տարաձայնութիւնը կը դառնայ հոգեբանական պատերազմի միջոցներէն մէկը եւս, աւելին` կարեւորագոյնը, որովհետեւ ան կ՛ազդէ ժողովուրդի զգացումներուն վրայ եւ կը փորձէ գաղափարներու իրարանցում մը ստեղծել:
Տարաձայնութեան Կանոնը
Տարաձայնութիւն մը յաջող ըլլալու համար պէտք է ան ունենայ երկու յատկանիշներ` կարեւոր եւ յստակ: Տարաձայնութեան նիւթը պէտք է նպատակադրուած խաւին համար կարեւոր ըլլայ եւ յստակ:
Տարաձայնութեան տեսակները.-
1-Արարքի մը մղող տարաձայնութիւն
Այս տեսակի տարաձայնութիւնը կը տարածուի կրակի արագութեամբ, շատ կարճ ժամանակամիջոցի մը մէջ: Անոր նիւթը կ՛առնչուի աղէտներու, պատերազմներու եւ վայրագութիւններու ու կը տարածուի լարուած միջավայրերու մէջ, որովհետեւ կապուած կ՛ըլլայ զօրաւոր զգացումներու հետ:
2-Ժամանակաւորապէս յայտնուող տարաձայնութիւն
Այս տարաձայնութիւնը որոշ ժամանակաշրջանի մը համար կը յայտնուի, ապա կը վերանայ, ետքը, յարմար առիթին կը վերանորոգուի:Օրինակ. պատերազմներու ընթացքին շրջանառութեան դրուած այն տարաձայնութիւնը, որ կ՛ըսէ, թէ թշնամին ջուրը թունաւորած է:
3-Ցանկութիւն մը իրականացնելու միտումով եղած տարաձայնութիւն
Այս տարաձայնութիւնը կ՛ըլլայ անձնական փափաքի եւ ցանկութեան յագեցման նպատակով կամ ենթադրութեան մը արդիւնքով:
4-Վախի տարաձայնութիւն
Այս տարաձայնութիւնը կը տարածուի այն ժամանակ, երբ միջավայրը վախի մէջ է, որովհետեւ ան պատրաստ կ՛ըլլայ ամէն յերիւրանքի հաւատալու եւ երեւակայելու:
5-Ատելութեան տարաձայնութիւն
Այս տարաձայնութեան նիւթը ձախողութիւնը կամ դաւաճանութիւնն է. անոր զոհ կ՛երթան ղեկավարներ եւ յայտնի դէմքեր:
Այս տեսակը կը նկատուի ամենատարածունը եւ վտանգաւորը:
6-Վախ ներշնչող տարաձայնութիւն
Այս տեսակը կը ստեղծուի ժողովուրդին մօտ մտավախութիւններ ստեղծելու նպատակով, օրինակ. պատերազմի շրջանին կը տարաձայնուի, թէ հաց չէ մնացած:
Տարաձայնութիւնը Տարածելու Պատճառները
1-Ուշադրութիւն գրաւել
2-Վախէն ձերբազատուիլ
2-Թշնամանքը սրել ու վնաս հասցնել հակառակորդին
3-Ապահովութիւն ներշնչել
4-Վստահութիւն ձեռք բերել
5-Կանխագուշակել կամ ենթադրել
Բարդոյթներէ տառապող եւ անինքնավստահ անձեր յաճախակիօրէն կը դիմեն տարաձայնութեան:
Տարաձայնութեան Օգտագործումը
Տարաձայնութիւնը հին ժամանակներէն ի վեր օգտագործուող միջոց է: Հռոմի կայսրերը ունէին խումբ մը զինուորներ, որոնց կ՛անուանէին «տարաձայնութեան պահակներ»: Անոնց պարտականութիւնն էր ժողովուրդին մէջ մտնել, լսել առօրեայ նիւթերը եւ կայսրին փոխանցել զանոնք, որպէսզի հարկ եղած պահուն տարաձայնութիւններ տարածէին ի նպաստ կայսեր:
Այլ օրինակ մըն ալ Ճենքիզ խանի համբաւին առնչուած էր: Պատմութեան ընթացքին տարածուած էր այն գաղափարը, թէ Ճենքիզ խան թշնամիներուն յաղթած է իր մեծաթիւ եւ վայրագ զօրքին շնորհիւ, սակայն պատմաբաններ հետագային փաստեցին, որ թաթարները ընդհանրապէս այդպիսի հզօր զօրք չեն ունեցած:
Յառաջադէմ երկիրներ եւ պետութիւններ հետաքրքրուած են տարաձայնութեան երեւոյթի տարածման ուսումնասիրութեամբ: Անոնք կ՛ուսումնասիրեն տարաձայնութեան տարբեր տարրերն ու անոնց ունեցած դրական ու ժխտական ազդեցութիւնը միջավայրի մը վրայ:
Տարաձայնութեան Փոխանցման Հիմքերը
Տարաձայնութիւն մը տարածելը կ՛անցնի հոգեբանական երեք հանգրուաններէ` հասկնալ, յիշել եւ տալ: Զգացումները շատ մեծ դեր կը խաղան տարաձայնութիւն մը տարածելու մէջ:
Մարդը նախ կը լսէ նախադասութիւնը կամ գաղափարը, ետքը կը հասկնայ լսածը եւ երբ պիտի փոխանցէ զայն ուրիշին (ընդհանրապէս կ՛ընտրէ այն անձը, որ կը հաւատայ իր ըսածներուն) այն ատեն կը փորձէ յիշել լսածը եւ կը փոխանցէ զայն` աւելցնելով իր մտածումները:
Գիտնականներ այն եզրակացութեան հասած են, որ լուրի մը շեղումը կ՛ըլլայ առաջին հանգրուանին` իմանալու ժամանակ, որովհետեւ իմանալու կարողութիւնը անձէ անձ կը տարբերի նկատի առած անհատի տարիքը, խելացիութիւնը եւ լեզուային կարողութիւնը:
Եթէ տարաձայնութիւնը աննպատակ օգտագործուի կը դառնայ շատախօսութիւն եւ բամբասանք: